تأثیر وام آزاد بر رشد اقتصادی و اشتغال در ایران
تأثیر وام آزاد بر رشد اقتصادی و اشتغال در ایران
وام آزاد یا تسهیلات بدون ضمانت، یکی از ابزارهای مهم بانک‌ها برای تامین منابع مالی و اعتباری برای مشتریان خود است. این نوع وام می‌تواند برای اهداف مختلفی مانند توسعه کسب و کار، خرید کالاهای مصرفی، پرداخت هزینه‌های تحصیلی و درمانی و غیره استفاده شود. وام آزاد در ایران از سال ۱۳۸۷ با هدف ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی ارائه شد و تاکنون بیش از ۱۰ میلیون نفر از آن بهره‌مند شده‌اند.
اما آیا وام آزاد واقعا تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی و اشتغال در ایران داشته است؟ پاسخ به این سوال نیاز به بررسی داده‌ها و شواهد علمی دارد. برخی از پژوهش‌های انجام شده در این زمینه نشان می‌دهند که وام آزاد به طور مستقیم و غیرمستقیم بر رشد اقتصادی و اشتغال اثرگذار بوده است. برای مثال، در یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد1، تأثیر تسهیلات بانکی بر اشتغال بخش‌های عمده اقتصادی در استان‌های کشور مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که طی دوره مورد مطالعه (۱۳۸۰ تا ۱۳۹۳)، تسهیلات بانکی بر اشتغال بخش صنعت اثر مثبت داشته است، اما بر اشتغال بخش‌های کشاورزی و خدمات اثر منفی داشته است. این یعنی تسهیلات بانکی باعث شده است که بخش صنعت بتواند بیشترین سهم را در ایجاد اشتغال داشته باشد و بخش‌های کشاورزی و خدمات کمترین سهم را.
در یک مقاله علمی2، چرا کسی مثبت شدن رشد اقتصادی ایران را باور نمی‌کند؟، نویسنده با بررسی آمارهای مختلف از عملکرد اقتصاد ایران در نیمه نخست سال ۱۳۹۹، به تحلیل عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی می‌پردازد. او می‌نویسد که یکی از عواملی که باعث شده است رشد اقتصادی ایران مثبت شود، افزایش صادرات نفتی است. او می‌افزاید که این افزایش صادرات نفتی ناشی از تسهیلات بانکی است که بانک مرکزی به بخش نفت ارائه کرده است. او می‌گوید که بانک مرکزی با ارائه تسهیلات بانکی به بخش نفت، امکان توسعه زیرساخت‌ها و افزایش ظرفیت تولید و صادرات نفت را فراهم کرده است. او همچنین می‌گوید که این تسهیلات بانکی به بخش نفت، بخشی از سیاست‌های پولی بانک مرکزی است که با هدف حمایت از تولید و جلوگیری از ابرتورم انجام شده است.
این دو مثال نشان می‌دهند که وام آزاد یا تسهیلات بانکی می‌تواند بر رشد اقتصادی و اشتغال در ایران تأثیر مثبت یا منفی داشته باشد، بسته به اینکه به چه بخشی از اقتصاد ارائه شود و چه شرایطی برای استفاده از آن وجود داشته باشد. بنابراین، برای ارزیابی دقیق اثر وام آزاد بر رشد اقتصادی و اشتغال در ایران، لازم است که عوامل مختلفی مانند نوع وام، میزان وام، مدت زمان وام، نرخ بهره وام، میزان بازپرداخت وام، هدف وام، بخش مقصد وام، شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور و غیره مورد توجه قرار گیرند.